Θεραπεία Ενδομητρίωσης

Η μόνιμη και ριζική αφαίρεση της ενδομητρίωσης είναι η χειρουργική της εξαίρεση. Σε αυτό το αποτέλεσμα έχουν πλέον καταλήξει όλοι οι ερευνητές που εδώ και χρόνια μελετούν τη φυσική πορεία της νόσου. Ανάμεσα στις δύο χειρουργικές μεθόδους, δηλαδή την ανοιχτή επέμβαση ή λαπαροτομία και την ενδοσκοπική μέθοδο ή λαπαροσκόπηση, οι πάντες συμφωνούν ότι η δεύτερη προσφέρει ανώτερο χειρουργικό όφελος, δηλαδή τελειότερη αφαίρεση όλης της ενδομητρίωσης, λιγότερα περιστατικά επανεμφάνισης με μικρότερη πιθανότητα πρόκλησης συμφύσεων, άρα καλύτερη γονιμότητα, λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο και τέλος καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα. Σήμερα ,λοιπόν, ιδανική χειρουργική μέθοδος θεωρείται αποκλειστικά η λαπαροσκοπική και μάλιστα για όλες τις μορφές της νόσου.

Η ενδομητρίωση, ειδικά στις σοβαρότερες μορφές της που είναι η οπισθοπεριτοναϊκή ενδομητρίωση ή ο συνδυασμός της εν τω βάθει με ωοθηκική ενδομητρίωση, παρουσιάζουν εγχειρητικές δυσκολίες λόγω των μεγάλων ανατομικών διαταραχών που προκαλούν.

Οι κίνδυνοι είναι τραυματισμός του εντέρου, του ουρητήρα και της ουροδόχου κύστης, γιατί σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα όργανα εμπλέκονται στην εστία. Σε σοβαρές περιπτώσεις ενδομητρίωσης οι κίνδυνοι και οι θεωρητικές επιπλοκές πρέπει να συζητιούνται προεγχειρητικά και η επέμβαση να γίνεται από απόλυτα εξειδικευμένες ομάδες, στις οποίες να υπάρχει η δυνατότητα συνεργασίας γενικού χειρουργού και ουρολόγου. Στατιστικά, ο παραπάνω κίνδυνος υπολογίζεται σε ένα 5%.

Για τις απλούστερες περιπτώσεις, όπως απλά ωοθηκικές κύστεις ή περιτοναϊκή ενδομητρίωση, οι εγχειρητικοί κίνδυνοι είναι μηδαμινοί.

Ανάλυση των αποτελεσμάτων τουλάχιστον 15 διεθνών μελετών δείχνει ένα μέσο όρο επανεμφάνισης ωοθηκικής κύστης της τάξης του 7-10%, και αυτό είτε γίνει μετεγχειρητική αγωγή με ανάλογα είτε όχι. Ως αποτέλεσμα, λοιπόν, ο προ- ή μετεγχειρητικός συνδυασμός με τέτοια φάρμακα τείνει να διακοπεί λόγω των επιπροσθέτων ανεπιθύμητων παρενεργειών που έχουν αυτές οι θεραπείες.

Όταν χειρουργούμε ωοθηκική ενδομητρίωση, αφαιρώντας την κύστη πάντα προκαλούμε μια μικρή αλλά όχι σημαντική ζημιά στην ωοθήκη. Το τελικό όφελος είναι τέτοιο που να δικαιολογεί απόλυτα αυτήν τη ζημιά. Βεβαίως, η πολλαπλή επανεγχείρηση της ίδιας ωοθήκης λόγω υποτροπών, μπορεί να βλάψει σημαντικά το όργανο και να επιταχύνει το βιολογικό του τέλος. Υπάρχουν ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις, όπου η νόσος έχει καταστρέψει την ωοθήκη σε τέτοιο βαθμό που να καθιστά αδύνατη την υγιή διατήρηση του οργάνου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η απόφαση λαμβάνεται διεγχειρητικά, αφού προηγουμένως ενημερωθεί το συγγενικό περιβάλλον της ασθενούς.

Αν κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο χειρουργός κρίνει ότι η νόσος δεν αφαιρέθηκε εντελώς ή τα σημεία, όπου εστιάζεται η ενδομητρίωση, ενέχουν τέτοιο χειρουργικό κίνδυνο ώστε να είναι ασφαλέστερο να μείνουν στη θέση τους, εξάμηνη ή οκτάμηνη θεραπεία με ανάλογα προσφέρει καλύτερο και σαφώς ασφαλέστερο αποτέλεσμα. Αν, όμως, η νόσος αφαιρεθεί εντελώς στη διάρκεια της επέμβασης, η χρήση τέτοιων φαρμάκων είναι περιττή. Σε περίπτωση που η χρήση αναλόγων κριθεί ως απαραίτητη, ο συνδυασμός αναλόγου με αντισυλληπτικό χάπι μειώνει σημαντικά τις παρενέργειες της θεραπείας χωρίς να μειώνει την αποτελεσματικότητα και τη φαρμακολογική της δράση.

Εδώ και πολλά χρόνια έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα θεραπευτικά σχήματα. Παλαιότερα η θεραπεία γινόταν με Danatrol 200 mg 3-4 φορές ημερησίως ή με το αντισυλληπτικό χάπι για τουλάχιστον οκτώ μήνες. Τα τελευταία χρόνια καινούργια φάρμακα όπως τα ανάλογα των υποφυσιακών γοναδοτοφινών έχουν δοκιμαστεί σε περιστατικά ενδομητρίωσης. Πρέπει πάντως να σημειωθεί πως τέτοιες θεραπείες σε ένα μεγάλο ποσοστό, έως και 75%, συνοδεύονται από δυσάρεστες παρενέργειες, όπως εξάψεις, νεύρα, κατάθλιψη και απώλεια οστικής μάζας.

Σε περιπτώσεις περιτοναϊκής ενδομητρίωσης εξάμηνη θεραπεία με ανάλογα έχει αποδείξει μείωση των περιτοναϊκών κηλίδων και βελτίωση της γονιμότητας. Στην ωοθηκική ενδομητρίωση, όμως, αμιγής θεραπεία με αυτά τα φάρμακα δεν φέρνει μόνιμο αποτέλεσμα παρά μόνο παροδική σμίκρυνση της κύστης, η οποία ξαναμεγαλώνει μετά τη διακοπή της θεραπείας. Σε γυναίκες με οπισθοπεριτοναϊκή ενδομητρίωση και έντονο πυελικό άλγος, μακροχρόνια χορήγηση αναλόγων (6-8 μήνες) έχει δείξει όφελος σε μερικές μελέτες άλλα όχι σε όλες. Πριν, όμως, αποφασιστεί χειρουργείο, θα ήταν απόλυτα λογικό μια εξάμηνη ή οκτάμηνη θεραπεία και επαναθεώρηση της κατάστασης στην συνέχεια.